89/04/26 - 16:16
شماره:8904260515
26/4/1389
مريم غفاري‌جاهد در گفت‌و‌گو با فارس:
شعر در دوره مشروطه براي نخستين بار از دربار خارج و مردمي شد
خبرگزاري فارس: يك استاد ادبيات با اشاره به اين كه شعر در دوره مشروطه براي نخستين بار از دربار خارج و مردمي شد، گفت: مشروطه در ادبيات تاثير‌گذار و مهم بود، اين دوره ادبيات را زير و رو كرد و يك نقطه عطفي در تاريخ ادبي ايران است.
مريم غفاري جاهد، كارشناس ارشد ادبيات فارسي، مدرس دانشگاه در گفت‌و‌گو با خبرنگار فارس درباره ادبيات عصر مشروطه گفت: صد سال پيش تحولاتي سياسي در ايران رخ داد كه در بسياري از امور تأثيرگذار بود يكي از مواردي كه بر اثر اين تحول تغيير اساسي كرد، محتواي نوشته‌ها و اشعار بود چراكه هر اتفاقي در كشور رخ دهد شاعر در شعرش آنها را منعكس مي‌كند. ت در این دوره ، نخستين بار شعر از دربار خارج شد و مردم مورد خطاب قرار گرفتند. از اين رو به دليل تغيير مخاطب، در ساختار و محتواي ادبيات نيز تغييرات بسيار مهمي ايجاد شد.
* تا پيش از مشروطه، قصيده وسيله مدح و وصف بود به گفته اين مدرس ادبيات، در شعر زمان مشروطه قصيده كه پيش از اين دوران، وسيله مدح و وصف بود وسيله بيان احساسات ملي و انتقادهاي سياسي واجتماعي شد. غزل در ادبيات سبك مشروطه وسيله تحريك افكار عمومي و ترويج انديشه آزاديخواهي و ميهن دوستي و بيان مطالب سياسي شد.
وي در ادامه با اشاره به ادبیات عصر مشروطه عنوان كرد: هنگام اوج مشروطه خواهي مردم، شعرا و نويسندگان از هر طبقه‌اي، با مردم يكي شده از زبان كوچه و بازار الهام گرفتند و شعر ساختند و تمام پل هايي كه به گذشته ختم مي‌شد شكسته شد، هر چند هنوز برخي از شعرا به اقتضاي حال و مقام، در وصف شاه نيز مي‌سرودند؛ اما آنهم يك بازي سياسي براي باقي ماندن بود.
به گفته جاهد، دوران مشروطيت، نقطه عطفي در تاريخ و ادب ايران بود. تغييراتي كه در اين زمان، در اوضاع كشور پديد آمد مستقيما بر ادبيات تاثير گذاشت. گر چه از سال‌ها پيش، جرقه‌هاي ساده نويسي زده شد، اما تغيير اساسي در محتوا، از اين زمان آغاز شد، تا پيش از اين شعرا در دربارها مدح پادشاه مي‌گفتند و از صلات و جوايز برخوردار مي‌شدند.
وي ادامه داد: اين كار دو حسن داشت اول اينكه شاعر از اين راه زندگي مي‌گذراند و دوم اينكه آثار او توسط دربار، حفظ و منتشر مي‌شد؛ محيط خارج از دربار قابليت درك شعر را نداشت و پيچيده گويي و آرايش هاي لفظي كه خوشايند ادبا و سلاطين بود به شاعر امكان ساده گويي نمي‌داد. اما به يكباره اين اوضاع دگرگون شد و دلايل متعدد موجب تحول عظيم در امور مملكتي شد حضور امير كبير و تأسيس دارالفنون و فرستاده شدن برخي از متفكران براي تحصيل به اروپا و آشنايي با روش‌هاي ديگر زندگي، چشم و گوش ايران را به سوي نديده‌ها و نشنيده‌ها گشود.
* در دوره مشروطه انواع قالب‌ها از قبيل انواع مربع، مخمس و مستزاد رواج يافت
جاهد با تاكيد بر اينكه ميان مردم و دربار اختلاف وجود داشت تاكيد كرد: كشمكش‌هايي كه بين دربار و مردم پديد آمد، تغيير حكومت قاجار و شكستن اقتدار شاهان، كه تا آن زمان همه كاره بودند و مصداق «الناس علي دين ملوكهم» در جامعه اجرا مي‌شد، همه باعث شد كه ادبا از دربار نا اميد شده به ميان مردم بيايند اما اگر به همان سبك و سياق قديم باقي مي‌ماندند نه خود در ميان مردم جاي داشتند و نه شعرشان طلبه‌اي داشت.
وي در ادامه با اشاره به ويژگي‌هاي سبكي اين دوره اظهار داشت: در اين دوره به لحاظ ساختاري با تغيير وزن مواجه هستيم. همچنین مسائل سياسي و اجتماعي، مسخره كردن نظام موجود، آزادي خواهي، وطن دوستي و غيره گاه موجب عوض شدن فرم شعر و حتي وزن و قافيه شد. نخستين پيامد تجدد ادبي، رواج انواع قالب هاي غير مرسوم شعري از قبيل انواع مربع، مخمس و مستزاد بود.
اين مدرس ادبيات تصريح كرد: از ديگر ويژگي‌هاي اين دوره رواج انواع ادبي از قبيل نمايشنامه، روزنامه و نقد ادبي است كه در اين دوره رونق مي‌گيرند. وي با اشاره به اين مطلب كه در دوران پيش از مشروطه رمان نداشتيم خاطرنشان كرد: رمان و روزنامه‌نگاري در اين دوره رواج يافت، كه علت آن اتفاقاتي است كه پيش از مشروطه رخ داده و در ادبيات تاثير گذاشته بود، از جمله اين اتفاقات مي‌توان به تأسيس دارالفنون و چاپخانه‌ها و رفتن روشنفکران به غرب و تاثیر از ادبیات انجا اشاره كرد.
وي اضافه كرد: شاعري نوگرا همچون ملك الشعراي بهار كه علي رغم مردم گرايي و وطن پرستي قصايد متعددي براي رضا شاه سروده است يكي از آنهايي است كه توانست هم به ادبيات خدمت كند هم حامي مردم باشد همزمان با اشعار دو پهلوي خود دل شاه را به دست آورد.
* ادبيات مشروطه به علت روشنگري به وجود آمد
جاهد ادامه داد: در اين زمان عده‌اي از متفكران براي تحصيل به اروپا سفر كردند، اين موضوع سبب شد ايرانيان با روش‌هاي نوين زندگي آشنا شوند و با تغيير حكومت تمامي اين مسايل در ادبيات کرد.
اين مدرس دانشگاه ابراز داشت: تغييرات حكومتي و تغييرات در سياست كشور باعث تغييرات اجتماعي مهمي مي‌شوند و بنابراين تمام اين تغييرات در ادبيات تاثير مي‌گذارد و بايد دانست سرچشمه تغييرات ادبي، تغييرات سياسي و حكومتي و اجتماعي است.
جاهد در ادامه با ارائه تعريفي از ادبيات سياسي افزود: متفكرين مشروطه در تعريف ادبيات سياسي چنين تعبيراتي دارند: «منظور از ادبيات سياسي، آنچنان ادبياتي است كه به صورت حكومت و اشرافيت پنجه مي‌كشد و تمام مظاهر معنوي آنها را به باد حمله مي‌گيرد»؛ ادبيات سياسي با حكومت سر و كار دارد، روشنگرانه و خطاب به مردم است.
غفاري جاهد با اشاره به علت به وجود آمدن ادبيات مشروطه افزود: ادبيات مشروطه به علت آگاه کردن و روشنگري به وجود آمد، از ديگر ويژگي‌هاي اين دوره اينكه به دليل مخاطب بودن مردم شعرا ناچار به ساده‌گويي و به كار بردن عبارات طنز‌آميز شدند.
اين مدرس دانشگاه اظهار داشت: ادبيات مشروطه در جريان جدال با ادبيات كهنه جان مي‌گيرد و به همين دليل هم از نظر شكل و هم محتوا نو و سنت شكن است. متفكرين مشروطه اصرار دارند كه كلام را از قصرهاي باشكوه اشرافي بيرون بياورند و به خدمت مردم كوچه و بازار بگمارند.
وي ابراز داشت: در اين دوره شاعران از دغدغه‌هاي مردم مانند: گرسنگي، فقر، تعدد زوجات، حقوق زنان، مدارس جديد و مسايل كه مردم با آن درگير بودند، سخن مي‌گفتند، البته مسائلي كه در جنگ جهاني به وجود آمد نیز به ادبيات راه يافت.
اين مدرس دانشگاه با بيان اينكه در دوره‌هاي گذشته دربار مخاطب شاعران بود، تصريح كرد: در دوره‌هاي قبل به دليل مخاطب بودن دربار به این صراحت مسايل حكومتي در ادبيات به كار نمی رفت و هدف شاعران آن دوره تنها صله گرفتن و خوشامد پادشاه و دربار بود و اظهار فضل در برابر دیگران و گاهی نیز به نصیحت گویی متوسل می شدند،اما شاعران در اين دوره اظهار فضل نمي‌كنند و اغلب سعي بر بيان واقعيات دارند. ادبيات در دوران مشروطه از حالت آسماني خود خارج شد، در اين زمان مسائل عرفاني و مذهبی جایگاهی ندارد .
* خطاب شعر در دوره مشروطه مردم بود
وي در ادامه با اشاره به شعراي پيشين افزود: تعداد زيادي از شعراي دوره‌هاي گذشته مانند: «حافظ» اجتماعي بودند حتي در شعر انوري هم مسايل اجتماعي ديده مي‌شود، اما مانند دوره مشروطه خطاب آنها مردم نيستند چرا كه گفتارهای عاميانه در شعر آنها به این گستردگی وجود ندارد، اما در دوره مشروطه مسايل عاميانه فراوان است.
غفاري جاهد با اشاره به مهمترين شعراي عصر مشروطه بيان كرد: «اشرف‌الدين گيلاني» یکی از مهمترين شعراي اين دوره است؛ از ويژگي‌هاي شعري او اينكه زباني نزديك به زبان مردم دارد، گيلاني شاعري است كه تمام مردم اعم از كوچك و بزرگ، باسواد و بي‌سواد شعرهايش را مي‌خواندند. از ديگر شاعران مهم اين دوره مي‌توان به نام «دهخدا» اشاره كرد.
وي با اشاره به مطالب منتشر شده تاثير گذار دوره مشروطه خاطر نشان كرد: «چرند و پرند» نيز يكي از نوشته‌هاي بسيار خوب است كه در روزنامه‌ها چاپ مي‌شد و مسايلي را بيان مي‌كرد كه تاثيراتي بر مردم داشت. چرند و پرند بازگو كننده مسايل جامعه و حکومت است و مطالب ان نزدیکی فراوانی به سروده های اشرف الدین دارد .
اين مدرس دانشگاه درباره تداخل ادبيات مشروطه با ادبيات كهنه پيش از خود بيان كرد: اين دوره با دوره كهنه پيش از خود تداخل نداشت، در دوره مشروطه ادبيات دوره قبل هم به كار مي‌رفت و شاعراني مانند بهار هم شعر كلاسيك مي‌سرودند و هم مدح رضاشاه و پهلوي را مي‌گفتند و از سوي ديگر شعرهايي با مضامين رایج این دوره همچون وطن دوستی نيز سروده مي‌شد.
وي همچنین تاكيد كرد: عده‌اي ديگر از شعرا از اين تغييرات كاملا به دور بودند و به دليل اينكه هنوز هم دربار وجود داشت و از بين نرفته بود به روش قبلی خود به ادامه مي‌دادند. اما بسامد شعر در اين دوره مسايلي است كه عنوان شد، عده‌اي از شعرا مانند اشرف‌الدين گيلاني كاملا در سبك شعر مطيع دوره مشروطه بودند، اما شاعراني چون عارف قزويني و عشقي هم شعر كلاسيك و هم شعر جديد مي‌گفتند.
* در شعر مشروطه صداي بسيار كمي از شعر كلاسيك و درباري شنيده مي‌شود
وي افزود: در شعر مشروطه صداي بسيار كمي از شعر كلاسيك و درباري شنيده مي‌شود.وي با اشاره به نام فرخي‌يزدي اضافه كرد: شاعر دهان دوخته «فرخي يزدي» كه مدير روزنامه «طوفان» نيز بود، اغلب شعرهايش را در كوچه و خيابان مي‌خواند، به اين صورت كه مردم دورشان جمع مي‌شدند و اين شاعران شعر خود را مي‌خواندند و اغلب شعرهايشان تحريك كننده بود.
غفاري جاهد درباره ميزان تحول و تأثير پيشرفت ادبيات خاطرنشان كرد: مشروطه در ادبيات خيلي تاثير‌گذار و مهم بود. اين دوره ادبيات را زير و رو كرد و نقطه عطفي در تاريخ ادبي ايران است.
وي با قياس درباره ادبيات مشروطه و پيش از ان اظهار داشت: اگر ادبيات دوران مشروطه را با پيش از آن مقايسه كنيم، متوجه مي‌شويم كه در دوره‌هاي گذشته كلمات دشوار فراوان به كار رفته است. اما در دوران مشروطه سادگي كلمات بسيار مهم تلقي مي‌شد و براي بيان حرف‌ها، سبك به سوي سادگي پيش رفت.
وي افزود: سادگي زبان و سادگي محتوا يكي از ويژگي‌هاي مهم دوران مشروطه است و اين مسئله تغييرات فراواني ايجاد كرد. اما از ديگر ويژگي‌هاي مهم اين عصر دوري از صنايع ادبي است.
به گفته اين استاد دانشگاه، حكومت باعث مي‌شود نويسنده‌اي بتواند سخنش را مستقيم و يا در هاله‌اي از ابهام بيان كند. شعرايي كه در اين عصر تسليم اوضاع سياسي شده و در شعر خود سياست را دخالت دادند گاه تاثيري مستقيم در تحريك مردم براي انتخاب نوع حكومت داشتند.
غفاري جاهد در ادامه اظهار داشت: يكي از مهمترين دوره‌هاي ادبي ايران دوره مشروطه اس
* تا پيش از مشروطه، قصيده وسيله مدح و وصف بود به گفته اين مدرس ادبيات، در شعر زمان مشروطه قصيده كه پيش از اين دوران، وسيله مدح و وصف بود وسيله بيان احساسات ملي و انتقادهاي سياسي واجتماعي شد. غزل در ادبيات سبك مشروطه وسيله تحريك افكار عمومي و ترويج انديشه آزاديخواهي و ميهن دوستي و بيان مطالب سياسي شد.
وي در ادامه با اشاره به ادبیات عصر مشروطه عنوان كرد: هنگام اوج مشروطه خواهي مردم، شعرا و نويسندگان از هر طبقه‌اي، با مردم يكي شده از زبان كوچه و بازار الهام گرفتند و شعر ساختند و تمام پل هايي كه به گذشته ختم مي‌شد شكسته شد، هر چند هنوز برخي از شعرا به اقتضاي حال و مقام، در وصف شاه نيز مي‌سرودند؛ اما آنهم يك بازي سياسي براي باقي ماندن بود.
به گفته جاهد، دوران مشروطيت، نقطه عطفي در تاريخ و ادب ايران بود. تغييراتي كه در اين زمان، در اوضاع كشور پديد آمد مستقيما بر ادبيات تاثير گذاشت. گر چه از سال‌ها پيش، جرقه‌هاي ساده نويسي زده شد، اما تغيير اساسي در محتوا، از اين زمان آغاز شد، تا پيش از اين شعرا در دربارها مدح پادشاه مي‌گفتند و از صلات و جوايز برخوردار مي‌شدند.
وي ادامه داد: اين كار دو حسن داشت اول اينكه شاعر از اين راه زندگي مي‌گذراند و دوم اينكه آثار او توسط دربار، حفظ و منتشر مي‌شد؛ محيط خارج از دربار قابليت درك شعر را نداشت و پيچيده گويي و آرايش هاي لفظي كه خوشايند ادبا و سلاطين بود به شاعر امكان ساده گويي نمي‌داد. اما به يكباره اين اوضاع دگرگون شد و دلايل متعدد موجب تحول عظيم در امور مملكتي شد حضور امير كبير و تأسيس دارالفنون و فرستاده شدن برخي از متفكران براي تحصيل به اروپا و آشنايي با روش‌هاي ديگر زندگي، چشم و گوش ايران را به سوي نديده‌ها و نشنيده‌ها گشود.
* در دوره مشروطه انواع قالب‌ها از قبيل انواع مربع، مخمس و مستزاد رواج يافت
جاهد با تاكيد بر اينكه ميان مردم و دربار اختلاف وجود داشت تاكيد كرد: كشمكش‌هايي كه بين دربار و مردم پديد آمد، تغيير حكومت قاجار و شكستن اقتدار شاهان، كه تا آن زمان همه كاره بودند و مصداق «الناس علي دين ملوكهم» در جامعه اجرا مي‌شد، همه باعث شد كه ادبا از دربار نا اميد شده به ميان مردم بيايند اما اگر به همان سبك و سياق قديم باقي مي‌ماندند نه خود در ميان مردم جاي داشتند و نه شعرشان طلبه‌اي داشت.
وي در ادامه با اشاره به ويژگي‌هاي سبكي اين دوره اظهار داشت: در اين دوره به لحاظ ساختاري با تغيير وزن مواجه هستيم. همچنین مسائل سياسي و اجتماعي، مسخره كردن نظام موجود، آزادي خواهي، وطن دوستي و غيره گاه موجب عوض شدن فرم شعر و حتي وزن و قافيه شد. نخستين پيامد تجدد ادبي، رواج انواع قالب هاي غير مرسوم شعري از قبيل انواع مربع، مخمس و مستزاد بود.
اين مدرس ادبيات تصريح كرد: از ديگر ويژگي‌هاي اين دوره رواج انواع ادبي از قبيل نمايشنامه، روزنامه و نقد ادبي است كه در اين دوره رونق مي‌گيرند. وي با اشاره به اين مطلب كه در دوران پيش از مشروطه رمان نداشتيم خاطرنشان كرد: رمان و روزنامه‌نگاري در اين دوره رواج يافت، كه علت آن اتفاقاتي است كه پيش از مشروطه رخ داده و در ادبيات تاثير گذاشته بود، از جمله اين اتفاقات مي‌توان به تأسيس دارالفنون و چاپخانه‌ها و رفتن روشنفکران به غرب و تاثیر از ادبیات انجا اشاره كرد.
وي اضافه كرد: شاعري نوگرا همچون ملك الشعراي بهار كه علي رغم مردم گرايي و وطن پرستي قصايد متعددي براي رضا شاه سروده است يكي از آنهايي است كه توانست هم به ادبيات خدمت كند هم حامي مردم باشد همزمان با اشعار دو پهلوي خود دل شاه را به دست آورد.
* ادبيات مشروطه به علت روشنگري به وجود آمد
جاهد ادامه داد: در اين زمان عده‌اي از متفكران براي تحصيل به اروپا سفر كردند، اين موضوع سبب شد ايرانيان با روش‌هاي نوين زندگي آشنا شوند و با تغيير حكومت تمامي اين مسايل در ادبيات کرد.
اين مدرس دانشگاه ابراز داشت: تغييرات حكومتي و تغييرات در سياست كشور باعث تغييرات اجتماعي مهمي مي‌شوند و بنابراين تمام اين تغييرات در ادبيات تاثير مي‌گذارد و بايد دانست سرچشمه تغييرات ادبي، تغييرات سياسي و حكومتي و اجتماعي است.
جاهد در ادامه با ارائه تعريفي از ادبيات سياسي افزود: متفكرين مشروطه در تعريف ادبيات سياسي چنين تعبيراتي دارند: «منظور از ادبيات سياسي، آنچنان ادبياتي است كه به صورت حكومت و اشرافيت پنجه مي‌كشد و تمام مظاهر معنوي آنها را به باد حمله مي‌گيرد»؛ ادبيات سياسي با حكومت سر و كار دارد، روشنگرانه و خطاب به مردم است.
غفاري جاهد با اشاره به علت به وجود آمدن ادبيات مشروطه افزود: ادبيات مشروطه به علت آگاه کردن و روشنگري به وجود آمد، از ديگر ويژگي‌هاي اين دوره اينكه به دليل مخاطب بودن مردم شعرا ناچار به ساده‌گويي و به كار بردن عبارات طنز‌آميز شدند.
اين مدرس دانشگاه اظهار داشت: ادبيات مشروطه در جريان جدال با ادبيات كهنه جان مي‌گيرد و به همين دليل هم از نظر شكل و هم محتوا نو و سنت شكن است. متفكرين مشروطه اصرار دارند كه كلام را از قصرهاي باشكوه اشرافي بيرون بياورند و به خدمت مردم كوچه و بازار بگمارند.
وي ابراز داشت: در اين دوره شاعران از دغدغه‌هاي مردم مانند: گرسنگي، فقر، تعدد زوجات، حقوق زنان، مدارس جديد و مسايل كه مردم با آن درگير بودند، سخن مي‌گفتند، البته مسائلي كه در جنگ جهاني به وجود آمد نیز به ادبيات راه يافت.
اين مدرس دانشگاه با بيان اينكه در دوره‌هاي گذشته دربار مخاطب شاعران بود، تصريح كرد: در دوره‌هاي قبل به دليل مخاطب بودن دربار به این صراحت مسايل حكومتي در ادبيات به كار نمی رفت و هدف شاعران آن دوره تنها صله گرفتن و خوشامد پادشاه و دربار بود و اظهار فضل در برابر دیگران و گاهی نیز به نصیحت گویی متوسل می شدند،اما شاعران در اين دوره اظهار فضل نمي‌كنند و اغلب سعي بر بيان واقعيات دارند. ادبيات در دوران مشروطه از حالت آسماني خود خارج شد، در اين زمان مسائل عرفاني و مذهبی جایگاهی ندارد .
* خطاب شعر در دوره مشروطه مردم بود
وي در ادامه با اشاره به شعراي پيشين افزود: تعداد زيادي از شعراي دوره‌هاي گذشته مانند: «حافظ» اجتماعي بودند حتي در شعر انوري هم مسايل اجتماعي ديده مي‌شود، اما مانند دوره مشروطه خطاب آنها مردم نيستند چرا كه گفتارهای عاميانه در شعر آنها به این گستردگی وجود ندارد، اما در دوره مشروطه مسايل عاميانه فراوان است.
غفاري جاهد با اشاره به مهمترين شعراي عصر مشروطه بيان كرد: «اشرف‌الدين گيلاني» یکی از مهمترين شعراي اين دوره است؛ از ويژگي‌هاي شعري او اينكه زباني نزديك به زبان مردم دارد، گيلاني شاعري است كه تمام مردم اعم از كوچك و بزرگ، باسواد و بي‌سواد شعرهايش را مي‌خواندند. از ديگر شاعران مهم اين دوره مي‌توان به نام «دهخدا» اشاره كرد.
وي با اشاره به مطالب منتشر شده تاثير گذار دوره مشروطه خاطر نشان كرد: «چرند و پرند» نيز يكي از نوشته‌هاي بسيار خوب است كه در روزنامه‌ها چاپ مي‌شد و مسايلي را بيان مي‌كرد كه تاثيراتي بر مردم داشت. چرند و پرند بازگو كننده مسايل جامعه و حکومت است و مطالب ان نزدیکی فراوانی به سروده های اشرف الدین دارد .
اين مدرس دانشگاه درباره تداخل ادبيات مشروطه با ادبيات كهنه پيش از خود بيان كرد: اين دوره با دوره كهنه پيش از خود تداخل نداشت، در دوره مشروطه ادبيات دوره قبل هم به كار مي‌رفت و شاعراني مانند بهار هم شعر كلاسيك مي‌سرودند و هم مدح رضاشاه و پهلوي را مي‌گفتند و از سوي ديگر شعرهايي با مضامين رایج این دوره همچون وطن دوستی نيز سروده مي‌شد.
وي همچنین تاكيد كرد: عده‌اي ديگر از شعرا از اين تغييرات كاملا به دور بودند و به دليل اينكه هنوز هم دربار وجود داشت و از بين نرفته بود به روش قبلی خود به ادامه مي‌دادند. اما بسامد شعر در اين دوره مسايلي است كه عنوان شد، عده‌اي از شعرا مانند اشرف‌الدين گيلاني كاملا در سبك شعر مطيع دوره مشروطه بودند، اما شاعراني چون عارف قزويني و عشقي هم شعر كلاسيك و هم شعر جديد مي‌گفتند.
* در شعر مشروطه صداي بسيار كمي از شعر كلاسيك و درباري شنيده مي‌شود
وي افزود: در شعر مشروطه صداي بسيار كمي از شعر كلاسيك و درباري شنيده مي‌شود.وي با اشاره به نام فرخي‌يزدي اضافه كرد: شاعر دهان دوخته «فرخي يزدي» كه مدير روزنامه «طوفان» نيز بود، اغلب شعرهايش را در كوچه و خيابان مي‌خواند، به اين صورت كه مردم دورشان جمع مي‌شدند و اين شاعران شعر خود را مي‌خواندند و اغلب شعرهايشان تحريك كننده بود.
غفاري جاهد درباره ميزان تحول و تأثير پيشرفت ادبيات خاطرنشان كرد: مشروطه در ادبيات خيلي تاثير‌گذار و مهم بود. اين دوره ادبيات را زير و رو كرد و نقطه عطفي در تاريخ ادبي ايران است.
وي با قياس درباره ادبيات مشروطه و پيش از ان اظهار داشت: اگر ادبيات دوران مشروطه را با پيش از آن مقايسه كنيم، متوجه مي‌شويم كه در دوره‌هاي گذشته كلمات دشوار فراوان به كار رفته است. اما در دوران مشروطه سادگي كلمات بسيار مهم تلقي مي‌شد و براي بيان حرف‌ها، سبك به سوي سادگي پيش رفت.
وي افزود: سادگي زبان و سادگي محتوا يكي از ويژگي‌هاي مهم دوران مشروطه است و اين مسئله تغييرات فراواني ايجاد كرد. اما از ديگر ويژگي‌هاي مهم اين عصر دوري از صنايع ادبي است.
به گفته اين استاد دانشگاه، حكومت باعث مي‌شود نويسنده‌اي بتواند سخنش را مستقيم و يا در هاله‌اي از ابهام بيان كند. شعرايي كه در اين عصر تسليم اوضاع سياسي شده و در شعر خود سياست را دخالت دادند گاه تاثيري مستقيم در تحريك مردم براي انتخاب نوع حكومت داشتند.
غفاري جاهد در ادامه اظهار داشت: يكي از مهمترين دوره‌هاي ادبي ايران دوره مشروطه اس
اين استاد دانشگاه با تأكيد بر رواني كلام شاعران تصريح كرد: شعرا در اين دوره از واژگان عاميانه و كوچه و بازاري استفاده مي‌كردند كه براي مردم آشنا و براي كودكان نيز جالب بود. شاعري چون گيلاني در اغلب بندهاي مسمط‌هايش از ضرب‌المثل‌هاي معروف استفاده مي‌كرد، كه اين كار او براي مردم نيز بسيار جالب بود.
* دوره مشروطه سبب آشنايي مردم با ادبيات شد
وي ادامه داد: مردم در اين دوره با ادبيات آشنا مي‌شوند و همين امر باعث پيشرفت در اين زمينه مي‌شود، مردم عادي به ادبيات رو مي‌آورند كه پيش از آن اين اتفاق نيفتاده است. كنايات مهمي در زبان مردم وجود داشت كه در دوره‌هاي قبل به دليل استفاده نكردن شاعران مسكوت مانده بود، اما در اين دوره از بسامد بالايي برخوردار شد.
غفاري جاهد در ادامه با اشاره به رمان‌هاي نوشته شده به تقليد از غرب ابراز داشت: رمان‌هايي در اين دوره به تقليد از غرب نوشته شده‌اند كه مسايل اجتماع در آن آمده است. رماني مانند «تهران مخوف» مشفق كاظمي مسايلي مانند: حقوق زنان را مطرح كردند. تحولات ادبی در اين دوره بسيار زياد است. اين تغييرات به حدي زياد است كه مي‌توان گفت در تمام جزئيات زندگي مردم و ادبيات تغييرات كلي به وجود آورده است.
وي درباره ميزان تأثير شاعران معاصر از اين دوره افزود: سادگي آن دوره باقي مانده است. البته شعرا دوباره به سوي مشكل كردن و ابهام پيش مي‌روند؛ اما سبک آن دوره مثل اين است كه تاريخ مصرف داشته و گذشته و در اين دوره شاعري نداريم كه در شعر تا ان حد ضرب‌المثل و کنایات و جملات کوچه بازاری بياورد و شعرش به اين شكل تحريك‌كننده باشد.
وي درباره تاثيرات سياست بر فرهنگ ابراز داشت: هر تغييري در سياست ايجاد مي‌شود روي مردم تاثير مي‌گذارد. ادبيات هم وامدار جامعه و سياست است. هر اتفاقي كه در اجتماع و سياست كشور رخ دهد در نوشته‌ها و سروده‌هاي شاعر انعكاس پيدا مي‌كند. در دوران قبل هم به همين صورت بود، حافظ در دوران شاه شجاع كه اختناق كمي حاكم بود حرف‌هايش را مستقيم بيان مي‌كرد، اما در دوره امير مبارزالدين به گونه‌اي ديگر سخن مي‌گويد. در حال حاضر هم اينگونه است. سياست بر اجتماع بسيار تاثير‌گذار است. فقر مردم اعم از فقر فرهنگي و مادي و سياست‌هاي خارجي در ادبيات تاثير مي‌گذارند و اين مسايل بسيار مهم است.
وي با بيان رويكرد به ادبيات مشروطه افزود: متاسفانه در رشته ادبيات از دوره مشروطه كمتر سخن مي‌رود، بنده خود كارشناس ارشد ادبيات هستم در ابتدا مطالبي كم از مشروطه مي‌دانستم اما با مطالعات شخصي خود به مروز با آن آشنا شدم، چرا كه به ادبيات مشروطه اصلا اهميت داده نمي‌شود و تنها در حد تحقيقات محققان بود اين موضوع باقي مانده است، حتي ادبيات مشروطه در دانشگاه‌ها هم تدريس نمي‌شود تنها در دانشگاه دو واحد اختصاص به ادبيات معاصر دارد و در اين دو واحد، شاعران صد سال اخير بررسي مي‌شوند و سهم کمی به ادبیات مشروطه اختصاص دارد .
* دوره مشروطه سبب آشنايي مردم با ادبيات شد
وي ادامه داد: مردم در اين دوره با ادبيات آشنا مي‌شوند و همين امر باعث پيشرفت در اين زمينه مي‌شود، مردم عادي به ادبيات رو مي‌آورند كه پيش از آن اين اتفاق نيفتاده است. كنايات مهمي در زبان مردم وجود داشت كه در دوره‌هاي قبل به دليل استفاده نكردن شاعران مسكوت مانده بود، اما در اين دوره از بسامد بالايي برخوردار شد.
غفاري جاهد در ادامه با اشاره به رمان‌هاي نوشته شده به تقليد از غرب ابراز داشت: رمان‌هايي در اين دوره به تقليد از غرب نوشته شده‌اند كه مسايل اجتماع در آن آمده است. رماني مانند «تهران مخوف» مشفق كاظمي مسايلي مانند: حقوق زنان را مطرح كردند. تحولات ادبی در اين دوره بسيار زياد است. اين تغييرات به حدي زياد است كه مي‌توان گفت در تمام جزئيات زندگي مردم و ادبيات تغييرات كلي به وجود آورده است.
وي درباره ميزان تأثير شاعران معاصر از اين دوره افزود: سادگي آن دوره باقي مانده است. البته شعرا دوباره به سوي مشكل كردن و ابهام پيش مي‌روند؛ اما سبک آن دوره مثل اين است كه تاريخ مصرف داشته و گذشته و در اين دوره شاعري نداريم كه در شعر تا ان حد ضرب‌المثل و کنایات و جملات کوچه بازاری بياورد و شعرش به اين شكل تحريك‌كننده باشد.
وي درباره تاثيرات سياست بر فرهنگ ابراز داشت: هر تغييري در سياست ايجاد مي‌شود روي مردم تاثير مي‌گذارد. ادبيات هم وامدار جامعه و سياست است. هر اتفاقي كه در اجتماع و سياست كشور رخ دهد در نوشته‌ها و سروده‌هاي شاعر انعكاس پيدا مي‌كند. در دوران قبل هم به همين صورت بود، حافظ در دوران شاه شجاع كه اختناق كمي حاكم بود حرف‌هايش را مستقيم بيان مي‌كرد، اما در دوره امير مبارزالدين به گونه‌اي ديگر سخن مي‌گويد. در حال حاضر هم اينگونه است. سياست بر اجتماع بسيار تاثير‌گذار است. فقر مردم اعم از فقر فرهنگي و مادي و سياست‌هاي خارجي در ادبيات تاثير مي‌گذارند و اين مسايل بسيار مهم است.
وي با بيان رويكرد به ادبيات مشروطه افزود: متاسفانه در رشته ادبيات از دوره مشروطه كمتر سخن مي‌رود، بنده خود كارشناس ارشد ادبيات هستم در ابتدا مطالبي كم از مشروطه مي‌دانستم اما با مطالعات شخصي خود به مروز با آن آشنا شدم، چرا كه به ادبيات مشروطه اصلا اهميت داده نمي‌شود و تنها در حد تحقيقات محققان بود اين موضوع باقي مانده است، حتي ادبيات مشروطه در دانشگاه‌ها هم تدريس نمي‌شود تنها در دانشگاه دو واحد اختصاص به ادبيات معاصر دارد و در اين دو واحد، شاعران صد سال اخير بررسي مي‌شوند و سهم کمی به ادبیات مشروطه اختصاص دارد .
©2010 Fars News Agency. All rights reserved
۲ نظر:
خر
درود بر خانم جاهد و تشکر از مطالب پر محتوای وبلاگ.
عجیب است برایم که این جناب "خر" چرا خودش را کامل معرفی نکرده کاش اسمش را کامل می نوشت که کدام یک از خر ها برای مطالب ادبی پیام می گذارند انهم فقط با نوشتتن اسمشان!
پیروز باشید.
ارسال یک نظر